«Бо мақсади беҳтар намудани вазъи роҳу шоҳроҳҳои мошингард ва ба кишвари транзитӣ табдил додани Тоҷикистон дар 5 соли охир дар соҳаи нақлиёт 13 лоиҳаи сармоягузории давлатӣ ба маблағи 5 миллиарду 130 миллион сомонӣ амалӣ гардида, дар натиҷа 250 километр роҳҳои мошингард, 42 пул, 4 долон ва якчанд эстакада бунёд карда шуданд.
Ҳоло дар соҳа боз 17 лоиҳаи сармоягузории давлатӣ ба маблағи умумии 11 миллиард сомонӣ амалӣ гардида истодааст.”
Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олӣ
Моҳияти раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ
Бунбасти коммуникатсионӣ дар заминаи роҳҳо маънои онро дорад, ки кишвар дар заминаи инфрасохтори нақлиётӣ ва дастрасии роҳҳо бо мушкилот ва маҳдудиятҳо рӯбарӯ аст. Тоҷикистон, ки кишвари кӯҳистонӣ дар Осиёи Марказӣ аст, шароити душвори ҷуғрофӣ дорад, ки барои рушд ва нигоҳдории шабакаи самараноки роҳҳо мушкил эҷод мекунад. Бо дарназардошти мавқеи ҷуғрофӣ, дар бисёре аз ноҳияҳо ва минтақаҳои дурдаст роҳҳои баландсифат ва дастрасӣ ба баъзе минтақаҳо маҳдуд ё мушкил буда метавонад.
Бунбасти коммуникатсионӣ ба рушди иқтисодӣ, сайёҳӣ ва ҳамкории иҷтимоӣ дар кишвар таъсири манфӣ мерасонад. Дастрасӣ ва сифати маҳдуди роҳҳо метавонад интиқоли молу хизматрасониҳоро мушкил гардонад, вақти сафарро зиёд намояд ва иртиботи байни минтақаҳои гуногуни кишварро маҳдуд созад. Ин метавонад ба истиснои иқтисодӣ, дастрасии маҳдуд ба маориф ва тандурустӣ, инчунин коҳиши иқтидори сайёҳӣ ва рушди саноати меҳмондорӣ оварда расонад.
Албатта, ки рафъи бунбасти коммуникатсионӣ сармоягузориро барои рушди инфрасохтор, сохтмон ва навсозии роҳҳо тақозо мекунад. Инчунин, беҳтар намудани нигоҳубини роҳҳо, ҷорӣ намудани технологияи ҳозиразамон ва малакаи идоракунии соҳаро такмил додан лозим аст. Ин имкон медиҳад, ки дастрасӣ, бехатарӣ ва самаранокии низоми роҳҳои Тоҷикистон, ба рушди иқтисод, пешрафти иҷтимоӣ ва беҳтар шудани сифати зиндагии мардум мусоидат намояд.
Дар солҳои аввали соҳибистиқлолӣ, Тоҷикистон дар соҳаи коммуникатсия, бахусус дар робита ба вазъи роҳҳо, ба як қатор мушкилот рӯ ба рӯ гардида буд:
- Вазъияти бади роҳҳо: Дар кишвар шумораи зиёди роҳҳо мавҷуд буданд, ки дар ҳолати бад қарор доштанд. Ба ин гуна мушкилиҳо дохил мегардиданд тарқишҳо, чуқуриҳо, аломатгузории нокифояи роҳ ва набудани беҳсозии замонавии инфрасохтори роҳ.
Аммо бо шарофати Истиқлол ва сиёсати пешгирифтаи ҳукумати кишвар танҳо дар зарфи 30 сол барои таъмин намудани рафтуомади бемамониати мусофирон ва ҳамлу нақли молу маҳсулот дар тамоми фаслҳои сол байни минтақаҳои кишвар, инчунин, раҳоӣ бахшидани мамлакат аз бунбасти коммуникатсионӣ ва ба кишвари транзитӣ табдил додани он 59 лоиҳаи сармоягузории давлатӣ ба маблағи 24 миллиард сомонӣ амалӣ гардида, 2400 километр роҳ, 326 пул, 6 нақби мошингузар ва 219 километр роҳи оҳан сохта, ба истифода дода шуд. Нишондоди мазкур дар соли 2020 ба 53 лоиҳаи давлатии сармоягузорӣ ба маблағи 20,3 миллиард сомонӣ ва беш аз 2200 километр роҳҳо баҳогузорӣ гардида буд.
- Дастрасии маҳдуд: Баъзе минтақаҳои Тоҷикистон аз сабаби набудани шабакаҳои роҳсозии хуб дастрасии маҳдуд доштанд. Ин ҳолат ба ҳаракати одамон ва молҳо халал расонида, ба рушди иҷтимоию иқтисодии ин минтақаҳо низ таъсири манфӣ расонд. Хушбахтона бо шарофати сиёсати хирадмандонаи Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, тайи солҳои соҳибистиқлолӣ бо амалӣ намудани корҳои зикргардида Тоҷикистон соли 2017 ба яке аз ҳадафҳои стратегии худ ноил шуда, кишвари сепорчаро ба қаламрави воҳид табдил дод. Ҳоло тавассути долонҳои нақлиётӣ бо кишварҳои ҳамсоя ва дигар мамолики дуру наздики хориҷӣ пайвастани онро таъмин намуда истодааст.
- Нигоҳдорӣ ва таъмир: Бо дарназардошти вазъи душвори кишвар дар солҳои аввали Истиқлолият, дар баъзе мавридҳо роҳҳо дуруст нигоҳдорӣ ва таъмир нагардиданд. Ин ҳолат низ бо мурури замон ба бад шудани онҳо ва зиёд шудани арзиши барқарорсозии онҳо оварда расонд. Аммо танҳо дар давраи шашмоҳаи соли 2023 корҳои нигоҳдории роҳҳо аз ҳисоби буҷети ҷумҳурӣ ба маблағи 40,7 млн. сомонӣ ва аз буҷетҳои маҳаллӣ 6,2 млн. сомонӣ корҳои таъмиру нигоҳдорӣ иҷро гардидаанд, ки нисбат ба ҳамин давраи соли 2022 аз буҷети ҷумҳуриявӣ 128,5% ва буҷетҳои маҳаллӣ 153,2%-ро ташкил дод, ки ин самараи истиқлол ва кушишҳои ҳукумати кишвар дар як муддати кӯтоҳ мебошад.
- Маблағгузории нокифоя: Дар солҳои аввали соҳибистиқлолӣ, норасоии маблағҳои буҷетӣ яке аз мушкилоти аслии соҳаи инфрасохтори роҳ дар Тоҷикистон буд. Норасоии маблағҳои буҷетӣ ба таъмир ва навсозии роҳҳо халал расонида, инчунин дар таъмини рушди зарурии инфрасохтор мушкилот эҷод намуд. Лозим ба зикр аст, ки дар давоми солҳои 2022–2026 зиёда аз 1000 километр роҳҳои мошингард, 53 пул, 7 нақб ва 5 долони зидди тарма бунёд карда мешаванд, ки қисми зиёди онҳо дорои сатҳи байналмилалӣ мебошанд. Иқдоми мазкур аз таваҷҷуҳи хосса ва ғамхории Ҳукумати кишвар гувоҳӣ медиҳад.
Бо дарназардошти вазъи мавҷуда, минбаъд бо дастуру супоришҳо ва роҳнамоиҳои хирадмандонаи Пешвои миллат беҳтар намудани шароити роҳ, таъмини дастрасӣ ва бехатарӣ дар роҳҳо, инчунин афзоиши сармоягузорӣ ба инфрасохтори роҳ аз вазифаҳои муҳими рушди коммуникатсия дар Тоҷикистон дониста шуд.
Ҳамин тавр, 9 августи соли 2023 Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо мақсади шиносоӣ бо ҷараёни корҳои азнавсозии роҳи мошингарди “Роғун-Обигарм-Нуробод” ва лоиҳаи сохтмони роҳи автомобилгард аз Неругоҳи барқи обии Роғун то Неругоҳи барқи обии Шӯроб, ки яке аз ҳадафҳои стратегии кишвар ба шумор меравад, шинос шуданд.
Маврид ба зикр аст, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи татбиқи ҳадафи стратегии баромадан аз бунбасти коммуникатсионӣ танҳо дар масири шоҳроҳи “Роғун-Обигарм-Нуробод” дар масофаи 100 километр бо маблағи наздики 400 миллион доллари америкоӣ роҳҳо ва купрукҳои дорои аҳамияти маҳаллӣ, ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ бунёд карда истодааст.
Зарурати ҳадафи стратегӣ қарор додани раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ
Зарурати ҳадафи стратегӣ қарор додани раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсиониро ба аҳамияти муайян кардани ҳадафҳо ва нақшаҳои мушаххас оид ба рушди инфрасохтор ва беҳбуди дастрасии роҳҳо метавон асоснок намуд. Яъне ин ҳадафи стратегӣ ба кишвар имкон медиҳад, ки маҳдудиятҳо ва мушкилоти марбут ба коммуникатсия бартараф гардида, рушди иқтисодӣ, ҳамкориҳои иҷтимоӣ ва сайёҳӣ беҳтар гардад.
Муайян кардани ҳадафи стратегӣ ба роҳбарияти давлат ва масъулини соҳа имкон дод, ки ба самтҳои асосии рушд, аз қабили сармоягузории инфрасохтори роҳҳо, сохтмон ва навсозӣ, нигоҳдории беҳтар ва навсозии шабакаҳои роҳ тамаркуз намоянд. Инчунин ҳадафи мазкур ба такмили малакаҳои идоракунии ҳаракати нақлиёт ва ҷорӣ намудани технологияҳои муосир барои таъмини бехатарӣ ва самаранокии низоми роҳҳо мусоидат намуд.
Аз ҷониби дигар, ҳадафи стратегии мазкур барои ҷалби захираҳо ва сармоягузориҳои зарурӣ барои татбиқи нақшаҳои рушди соҳа мусоидат намуд. Яъне шарикии молиявӣ ва техникии ҳам сатҳи миллӣ ва ҳам сатҳи байналмилалиро барои таъмини маблағгузории устувор ва таҷриба фаро гирифт.
Дар маҷмуъ, зарурати ҳадафи стратегии мазкур, ин иқдомоти мақсаднок ва тарҳрезӣ намудани стратегия барои раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ дар роҳҳои Тоҷикистон мебошад. Ин ба баланд бардоштани дастрасӣ, бехатарӣ ва самаранокии низоми соҳа, фароҳам овардани шароит барои рушди иқтисодӣ, пешрафти иҷтимоӣ ва беҳтар шудани сифати зиндагии аҳолӣ мусоидат менамояд.
Хулоса, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади расидан ба ҳадафҳои рушд ва беҳтар сохтани инфрасохтори соҳаи роҳу нақлиёт ба талаботи замон тадбирҳои заруриро амалӣ менамояд. Дар ин замина, баъди раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ татбиқи ҳадафи дигар – табдил додани Тоҷикистон ба мамлакати транзитӣ оғоз гардид. Бо ин мақсад, ҳоло дар соҳа татбиқи 13 лоиҳаи сармоягузории давлатӣ ба маблағи умумии зиёда аз 11 миллиард сомонӣ идома дорад, ки яке аз онҳо лоиҳаи сохтмони роҳи автомобилгарди Роғун – Обигарм – Нуробод мебошад. Корҳои сохтмонӣ ва татбиқи лоиҳа дар ин масир 7 июни соли 2021 зимни сафари кории Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ноҳияи Нуробод оғоз гардида буд.
Сохтмони роҳи автомобилгард аз Неругоҳи барқи обии Роғун то Неругоҳи барқи обии Шӯроб моҳи октябри соли 2023 оғоз гардида, дарозии умумии лоиҳавӣ 9,8 километрро ташкил медиҳад.
Ҳадафи асосии лоиҳаи мазкур таъмин намудани бехатарии ҳаракат ва тавсеаи робитаҳои байналмилалӣ, рушди сайёҳӣ, инчунин, дар доираи татбиқи он фароҳам овардани ҷойҳои нави корӣ ва бо ҳамин роҳ баланд бардоштани сатҳи некӯаҳолии сокинони водии Рашт ва Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон мебошад.
Саидаҳтам Талбаков,
сардори Раёсати таҳлил ва ояндабинии
сиёсати дохилии Маркази тадқиқоти стратегии
назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон
